Vrij naar onze “Vaderlandschen” dichter MARSMAN: Zie ik ……, denkend aan HAWAII……, parelwitte stranden, meisjes, gerond op de daartoe geëigende plaatsen, in rokjes van stro. Slanke, glansgebruinde jongemannen, spelend op hun gitaren, die ons allen met hun zoete en vrolijke zang, al heupwiegend met bloemenkransen, ontvangen.
Ulu maika, heet het klootschieten op de verschillende eilanden van HAWAII, wie had dat gedacht. Ze rollen er met schijven of ballen met een diameter van 8 tot 12 cm, de schijven hebben een dikte van ongeveer 3 cm. Het materiaal bestaat uit lokaal voorhanden zijnde lava- en koraalstenen, superglad gepolijst. Er worden ook schijven uit hout en uit onrijpe bollen van de broodvruchtbomen gemaakt. Ulu maika werd, zover bekend, alleen door mannen gespeeld.
De bekende Engelse zeeman James Cook, schreef in februari 1778 in zijn dagboek: ”They play at bowls, with pieces of whetstone […] of about a pound weight, shaped somewhat like a small cheese, but arounded at de sides and edges, wich are very nicely polished; and they have other bowls of the same sort, made of a heavy, reddish brown clay, naerly glazed over with a composition of the same colour, or of a coarse, dark grey flate”.
De Hawaiaan is buitengewoon zuinig op zijn speelmateriaal. Na het spelen worden de schijven/kloten weer opgewreven met kokosnootolie, honden – of varkensvet, en worden vervolgens zorgvuldig bewaard in kostbare lerenlappen. Schijven/klotenmakers zijn specialisten -net als bij ons- ze doen er daar alleen ongeveer een maand over om een goede kloot/schijf te maken.
Er zijn verschillende speelvarianten, maar de kern is toch wel, net als bij ons het klootschieten, de kloot/schijf moet afstand afleggen!! De wedstrijdbanen bestaan dan uit honderden meters lange geulen (kahua). Op de walletjes staan speren met veren (kahili) die afstanden markeren.
De beste spelers schieten afstanden van 200 tot 300 meter
Dit doet mij denken aan destijds, toen we voor onze selectie en training voor de EK 1992, toestemming kregen van de Rijkswaterstaat gebruik te maken van de deels aanlegde A1 tussen Hengelo en Oldenzaal, om daar te schieten met de stalen kloot (800 gram). Onze latere Europees kampioen op straat, Nico Leussink, en hij niet alleen, hebben daar toen schoten gemaakt van ver over de 500 meter. De trainers moesten op de fiets achter de kloot aan.
Een andere vorm van ulu maika is dat de speler de schijf/kloot door poortjes moet rollen, die op een afstand van ongeveer 25-30 meter staan. In Nederland kenden we dat ook in de 17e eeuw, hier sprak men toen over “clootbaene”. Frappant is dat de puntentelling daarvan ongeveer gelijk is.
Op het hof van, KAMEHAMEHA I, de Koning van Hawaii, in het begin van de 19e Eeuw had de baan twee poorten, twee spelers wierpen “tegen elkaar” in. Een variant daarop is, dat aan de kloot magische krachten werden toegekend en men dan juichte als de kloot van de tegenstander bij een botsing uiteenspatte
Er was bij die wedstrijden veel publiek, men spreekt over duizenden toeschouwers, onder wie veel vrouwen. De winnaar kreeg een premie in geld. Kledingstukken en levensmiddelen behoorden ook tot de prijzen. Ook werd er bij de wedstrijden, net als in Ierland gewed. Dat wedden liep natuurlijk regelmatig uit de hand. Soms werd er een varken verwed, maar er zijn ook verhalen over mannen, die na hun hele bezit verwed te hebben zelf “aan de beurt kwamen” en zichzelf verwedden als slaaf. (pili iwi) . De Missionaris William Ellis, een kenner van de Polynesische cultuur bij uitstek, beschrijft dergelijke zaken in 1820 bij een toeschouwer aantal van 8000, waarbij de vrouwen bij het wedden niet achter bleven.
Hij was ontzet over de weddenschappen die vooral fanatieke vrouwen aangingen. Hij heeft vrouwen gezien die hun sieraden, scharen en alle kledingstukken die ze bezaten, behalve wat ze aanhadden, verwedden. En als ze alles verloren hadden trokken ze zich de haren uit het hoofd. En dat was niet alles, de wedstrijden eindigden vaak in ruzies, die soms van ernstige aard waren, en beslecht werden door de vertegenwoordigers van de diverse partijen.
Anno 2011 wordt op deze eilandengroep HAWAII, de 50ste staat van AMERIKA, ULU MAIKA alleen nog gespeeld als demonstratie bij sportfeesten en voor de toeristen. Kijken we verder op het internet op GOOGLE, dan vinden we onder de noemer “ula maika” een keur aan interessante en actuele informatie zoveel als we maar willen, en waar we van alles mee kunnen.
Ait vedan… Halbo Bosker Zomer 2011
Bron: Berlijn, Museums für Völkerkunde. Afdeling Südsee. –Museum ass. Gundolf Krüger. Gertrud Pfister, e.a.: Spiele der Welt im Spannungsfeld von Tradition und Moderne. (1993).
Geen reacties